TARIX VA DUNYOQARASH
Yangi O'zbekiston taraqqiyotida tadqiqotlarni o'rni va rivojlanish omillari
Keywords:
dunyoqarash, tarixiy haqiqat, dunyo surati, o'tmish, tarix nazariyasi, tarixiy fakt, ob'ektiv tarix.Abstract
Tarixga idealistik yondashuvga asoslangan ushbu maqola o'tmish qiyofasini yaratishda dunyoqarashning hal qiluvchi rolini asoslaydi. Dunyoqarash dunyoni va uni o'zgartirish usullarini tushuntiruvchi g'oyalarning ierarxik tizimi sifatida tarixning asosiy dvigateli bo'lib, u insonning ongli va maqsadli faoliyati natijasi sifatida qaraladi. O'tmish dunyo rasmining bir qismidir, shuning uchun uni shakllantiradigan dunyoqarashlar o'zgarganda u doimo o'zgaradi. Bu, shuningdek, yangi tarixiy nazariyalarning yaratilishi o'tmishdagi tasvirlarning ko'pligini tushuntiradi. O'tmishning surati hukmron dunyoqarashni tashkil etuvchi asosiy g'oyalarga bog'liq, shuning uchun ham turli xil dunyoqarashga ega bo'lgan tarixchilar tomonidan yaratilgan o'tmish tasvirlari juda xilma-xildir. Dunyoqarash o'tmishning ma'nosi, mazmuni va shaklini belgilaydi. Inson nafaqat hozirgi va kelajakning, balki o'tmishning ham yaratuvchisidir. O'tmishni tarixchi nazariya yordamida faktlar xaosidan yaratadi. Mafkuraviy-tarixiy tushunchalarning ko‘pligi ular asosida yaratilgan o‘tmishning ko‘p qirrali obrazlarini keltirib chiqaradi. Turli nazariyalar asosida yaratilgan o‘tmishning ekvivalentligini tan olgan muallif, uning fikricha, ma’lum bir dunyoqarash doirasidagina nisbiy bo‘lishi mumkin bo‘lgan mutlaq tarixiy haqiqat kategoriyasidan voz kechishga majbur bo‘ladi.
